Kennis krijgt extra waarde als ze leidt tot verbetering

NK: ‘Je verwoordt daarmee precies waarom Partners in Verstaan graag investeert in VHZ-online. Dit platform weet op een toegankelijke manier – dus in de taal van het veld – diepgaande kennis samen te brengen van wetenschappers, professionals en ervaringsdeskundigen. Dat is essentieel om doven, slechthorenden en mensen met TOS een beter leven te bieden. Een leven waarin ze al hun mogelijkheden kunnen gebruiken en daardoor makkelijker kunnen deelnemen aan de samenleving. Wat mij betreft wordt VHZ-online in de toekomst een nóg sterkere kennisdeler en verbinder.’   

Vernieuwing: van papier naar online

MK: ‘Die ambitie deel ik. En ik hoor graag hoe jullie denken dat we hiervoor kunnen zorgen. Maar voordat we verder de toekomst induiken, wil ik nog even terugkijken. Marjan, wat is volgens jou de belangrijkste ontwikkeling die VHZ de afgelopen decennia heeft doorgemaakt?’ 
MB: ‘Er zijn veel ontwikkelingen geweest, maar één springt eruit: het platform veranderde in 2016-2017 van een gedrukt vakblad met een kleine, vaste lezersgroep naar een online ontmoetingsplek voor iedereen die met TOS, doofheid of slechthorendheid te maken heeft – of het nu in het onderwijs, de wetenschap, de diagnostiek of de zorg is.’ 
 
MK: ‘Vroeger kregen alleen abonnees het blad?’ 
MB: ‘Ja. En abonnees die lid waren van Siméa – of VeBOSS, de voorloper hiervan – mochten met korting naar het congres van deze stichting. Siméa is de landelijke koepel voor Auris, Kentalis, VierTaal en Vitus Zuid: organisaties die onderwijs en ondersteuning bieden aan leerlingen die doof, doofblind of slechthorend zijn en leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis.’ 
MK: ‘Siméa promootte VHZ dus.’  
MB: ‘Ja, net als vanaf de jaren ’90 de Federatie van Audiologische Centra (FENAC). Die bracht het tijdschrift onder de aandacht van deze centra. Marco Strik – destijds directeur van Bureau Audcom, het branchebureau van en voor Siméa en FENAC – maakte zich sterk voor de betrokkenheid van de FENAC. Zoals hij later ook de digitalisering van VHZ stimuleerde.’ 

Daardoor bereikt VHZ-online nu niet meer alleen Siméa, FENAC en zorginstellingen, maar bijvoorbeeld ook ouders, freelance logopedisten, commerciële audiciens en andere geïnteresseerdenMK: ‘Mede dankzij hem kwam de papieren uitgave kortom niet alleen terecht bij alle cluster-2-organisaties, maar ook bij audiologische centra.’ 
MB: ‘Ja, en daar konden in principe alle medewerkers erin kijken. Maar we hadden grotere ambities.’ 
MK: ‘Wat bedoel je?’ 
MB: ‘We waren natuurlijk blij met elke lezer, maar bereikten wel veel minder professionals dan we wilden. Bovendien konden lezers niet makkelijk oudere interessante artikelen inzien.’ 
MK: ‘Met de overstap naar online publiceren veranderde dat?’ 
MB: ‘Juist – gecombineerd met het besluit om VHZ voor de hele wereld open te stellen. Daardoor bereikt VHZ-online nu niet meer alleen Siméa, FENAC en zorginstellingen, maar bijvoorbeeld ook ouders, freelance logopedisten, commerciële audiciens en andere geïnteresseerden. Dit maakt de kans veel groter dat nuttige kennis en ideeën doorstromen naar andere werkvelden, in plaats van dat ze op één plek blijven hangen.’ 
MK: ‘Die doorstroming is wat VHZ al sinds het begin nastreeft, toch?’ 
MB: ‘Ja, eerst als gezamenlijke activiteit van Siméa en FENAC, maar sinds januari 2024 onder de vlag van Partners in Verstaan: een krachtenbundeling van Siméa, FENAC en de Samenwerkende Instellingen Auditief Communicatief (SIAC). SIAC richt zich als landelijke koepelorganisatie op zorginstellingen voor mensen met een auditieve en/of communicatieve beperking.’ 

Versterking: van eigenaarschap tot redactie

MK: ‘Partners in Verstaan is nu dus eigenaar, uitgever en financier van VHZ-online. Hoe past dit kennisplatform in de strategie van dat samenwerkingsverband?’ 
NK: ‘Een belangrijk doel van Partners in Verstaan is: kennisdeling tussen onderwijs en zorg makkelijker maken. Daarbij gaat het om inzichten vanuit de wetenschap én de praktijk. Dankzij Partners in Verstaan kan bijvoorbeeld een goed onderbouwd idee van een school in Groningen in no time ook een audiologisch centrum in Zeeland bereiken. Daar kan het dan, eenmaal besproken en aangepast aan de context, een effectieve toepassing krijgen. En vervolgens kan een andere organisatie zich hier weer door laten inspireren. Voor dit soort verspreiding van kennis en ideeën – en voor sectorale verbinding – is VHZ-online een waardevol instrument. Net als bijvoorbeeld het congres dat Partners in Verstaan al langer organiseert.’ 

Partners in Verstaan is nu dus eigenaar, uitgever en financier van VHZ-onlineMK: ‘Marjan, jij gaf tussen 1993 en 2024 leiding aan het team achter VHZ: de redactie. In hoeverre veranderde het redactionele werk door de jaren heen?’  
MB: ‘In de kern bleef dat denk ik hetzelfde: als redactieleden niet zelf iets schreven, zochten ze interessante auteurs – bijvoorbeeld mensen uit hun netwerk die een proefschrift hadden geschreven. We bespraken de mogelijke onderwerpen en invalshoeken met elkaar. En we bewaakten samen de relevantie en het niveau van teksten: die mochten voorkennis vereisen, maar niet te academisch zijn. Ook zorgden we natuurlijk dat de artikelen op tijd klaar waren. Ondertussen hielden we trends en publicaties in de gaten. Soms kwamen ideeën zelfs rechtstreeks van lezers: een reactie op sociale media kon aanleiding zijn voor een artikel.’  
MK: ‘Dat is allemaal heel herkenbaar – inclusief de wisselwerking tussen lezers en redactie, iets wat ik de komende jaren graag nóg sterker maak. Maar er zal toch ook wel iets veranderd zijn?’ 
MB: ‘Nou, toen ik begon telde de redactie zo’n acht leden, mijzelf incluis. Terwijl jij nu leiding geeft aan tien redacteuren en één eindredacteur. Daarmee is het gezelschap een stuk breder dan in de jaren ’90.’
MK: ‘Merk je dat ook aan de inhoud?’ 
MB: ‘Absoluut. Met onze artikelen brengen we geregeld meer dan één invalshoek over; we combineren praktijk, onderzoek en ervaringskennis. Dat was altijd al wel de bedoeling, maar door die bredere ervaring en netwerken gebeurt het nu vaker.’ 

Verbinding: van schotten naar samenwerking

NK: ‘Die brede samenstelling van de VHZ-redactie stimuleert ook verbinding in het veld.’ 
MK: ‘Hoe bedoel je dat?’  
NK: ‘Onderwijs, zorg en diagnostiek opereren nog vaak apart van elkaar, met elk hun eigen regels en financiering. Toch gaat het in veel gevallen om dezelfde kinderen en jongeren. Een leerling in het cluster-2-onderwijs kan bijvoorbeeld óók cliënt zijn bij een audiologisch centrum. VHZ maakt die overlap zichtbaar en toont zo de mogelijkheden voor samenwerking – voor ontschotting.’ 

MB: ‘Marike, toen ik aan het hoofd stond van de redactie, was mijn insteek dezelfde als de jouwe nu: we keken nooit naar het belang van één instelling, maar naar het geheel. We verzamelden dus actief kennis uit verschillende sectoren, van verschillende partijen. Geregeld ook aan de hand van signalen uit het veld. Zo merkten we dat er bij scholen, ouders en logopedisten vragen leefden over ‘meertaligheid en TOS’. Dat gaf aanleiding tot een reeks publicaties.’ 
MK: ‘Met zulke artikelen kan VHZ-online thema’s agenderen die diverse sectoren tegelijk raken. 
En lezers dus vragen om over het eigen vakgebied heen te kijken. Dat is ook wat jij bedoelt, toch, Natasja? 
NK: ‘Precies. Dat is wat we met z’n allen willen – als Partners in Verstaan en VHZ-online. Hoe beter onderwijs en zorg elkaar leren kennen, hoe groter de kans dat ze hun aanpak op elkaar laten aansluiten, een doorlopende behandel-/leerlijn ontwikkelen en de begeleiding van individuele kinderen verbeteren.’ 

MK: ‘Tot nog toe hebben we het gehad over de verbinding tussen professionals van verschillende sectoren. Maar hoe zit het met de verbinding tussen professionals en doven, slechthorenden of mensen met TOS?’ 
MB: ‘Je ziet de afgelopen jaren een duidelijke ontwikkeling van ‘praten óver hen’ naar ‘praten mét hen’. In mijn beginjaren kwam de stem van ervaringsdeskundigen nauwelijks aan bod. Nu gebeurt dat gelukkig veel vaker. Zeker ook via Deelkracht, het landelijke onderzoeksnetwerk waarbij veel ervaringsdeskundigen betrokken zijn. Zij brengen perspectieven in die voorheen vaak ontbraken in onderzoeksrapporten – en die heel waardevol zijn. Een ouder of jongere kan bijvoorbeeld concreet vertellen hoe het is om in een rumoerige klas te zitten, of hoe vermoeiend het is om steeds opnieuw je beperking uit te moeten leggen. Dat maakt zichtbaar welke aanpassingen echt het verschil maken.’ 

Kennis: van onderzoek naar toepassing

MB: ‘Die persoonlijke insteek spreekt mensen aan. Je kunt wel een tekst schrijven waarin je effectieve begeleidingsmethodes of hulpmiddelen opsomt. Maar een ervaringsverhaal blijft langer hangen. Bijvoorbeeld over iemand met TOS die mede dankzij begeleiding een goed leven kon opbouwen. Of over een doof persoon die dankzij een tolk en goede gehoorapparatuur zijn hbo-opleiding afrondde. Bovendien wordt zo’n persoonlijk artikel meestal ook beter gelezen. Lezers zien nu eenmaal graag de praktische impact van kennis en methodes.’ 
MK: ‘En niet alleen omdat het leuk is te lezen hoe iemands leven vooruitgaat. Ook omdat het aanknopingspunten geeft voor de eigen toepassing van kennis. Dit sluit aan op ons doel: zoveel mogelijk toepassing van goede, betrouwbare ideeën. Daarom proberen we bij VHZ-online wetenschappelijke inzichten zo bruikbaar mogelijk over te brengen – met oog voor persoonlijke ervaringen en concrete contexten.’ 

VHZ-online draagt eraan bij dat onze professionals hun expertise op peil houden en hun expertrol blijven vervullenMB: ‘Dat past bij hoe professionals steeds meer te werk gaan. Die willen het liefst aan de slag op basis van bewezen effectieve kennis en methodes. Soms koppelen ze resultaten uit zulke onderzoeken aan praktijkervaring en de specifieke context van een leerling of cliënt. Zo krijgen ze een stevig fundament voor hun handelen.’ 
NK: ‘VHZ-online versterkt dat fundament – en dus de professionaliteit van mensen in het werkveld. Ik zie dat in de praktijk. Naast voorzitter van Partners in Verstaan ben ik namelijk ook bestuurder bij Stichting VierTaal, één van de vier cluster-2-instellingen die onderwijs en begeleiding geven aan leerlingen die problemen hebben met taal, communicatie en/of horen. VHZ-online draagt eraan bij dat onze professionals hun expertise op peil houden en hun expertrol blijven vervullen.’  

Toekomst: van tekst naar actie

MK: ‘Waar liggen volgens jullie de grootste kansen voor VHZ-online?’ 
MB: ‘Op dit moment is VHZ-online een heel mooie bibliotheek. Kennisontwikkeling gedijt bij meer interactie. Het veld is klein, iedereen kent elkaar – dat maakt reageren soms spannend. Toch blijkt telkens weer hoe waardevol het is als lezers artikelen delen in hun team en erover in gesprek gaan. Een intern begeleider gebruikte bijvoorbeeld het eerdergenoemde artikel over samenwerking tussen regulier onderwijs en cluster 2 als startpunt voor een studiedag. In zo’n geval gaat kennis echt leven: tekst wordt dan niet alleen gelezen, maar ook toegepast en besproken.’ 
NK: ‘VHZ-online zou lezers daarom nog meer mogen oproepen om artikelen te delen die hen raken. Het is zó zinvol als professionals samen bespreken wat kennis voor de praktijk kan betekenen. Zo wordt het meer dan informatie; het is dan een aanleiding om met elkaar te leren.’ 

MK: ‘Wat zijn nog meer tips voor het platform?’ 
MB: ‘Ik weet dat jij al aan het kijken bent hoe Artificial Intelligence lezers kan helpen om op basis van hun vraag informatie uit verschillende VHZ-artikelen te halen. Dat lijkt me een uitstekend idee, al is het nog moeilijk te garanderen dat zo’n tool de verzamelde informatie juist weergeeft en deze nooit verdraait of aanvult met plausibel klinkende, maar verzonnen tekst.’  
NK: ‘Daarnaast blijft het natuurlijk goed om zicht te houden op wie de lezers zijn en welke vragen bij hen spelen. En er is wellicht winst te behalen door organisaties die nu minder betrokken zijn sterker te betrekken bij kennisuitwisseling. Denk aan instellingen die met inclusief onderwijs bezig zijn. VHZ zou bijvoorbeeld meer reguliere basisscholen kunnen benaderen en bereiken die mediumsettings of hubs hebben: voorzieningen waar dove of slechthorende kinderen of kinderen met TOS extra begeleiding krijgen van cluster-2-professionals. Het is belangrijk dat kennis ook daar landt en dat hun ervaringen bekender worden.’ 

Zoek verbinding en breid deze uitMK: ‘Kunnen andere vormen dan tekst óók helpen om meer mensen te bereiken?’ 
MB: ‘Zeker. Denk aan podcasts waarin een onderzoeker en een ervaringsdeskundige samen in gesprek gaan. En wellicht zijn er op termijn ook korte video’s te maken waarin leraren laten zien hoe ze nieuwe inzichten in de praktijk brengen – bijvoorbeeld de verbetering van lokale akoestiek in hun lokaal. Zulke mediavormen maken het makkelijker om kennis toepasbaar te maken.’  
MK: ‘Want daar draait het uiteindelijk om hè: dat er beweging komt.’ 
NK: ‘Voor mij wel. Kennis krijgt extra waarde als ze leidt tot verbetering.’ 
MB: ‘Eens. En daarvoor is het superbelangrijk dat lezers betrokken blijven. Dat kunnen ze doen door onze artikelen te lezen. Maar ook door zichzelf als auteur aan te bieden. Of door vragen te stellen áán auteurs. VHZ-online kan misschien nog duidelijker aangeven dat zij via VHZ-online contact mogen leggen met de schrijvers van artikelen. De meeste auteurs staan daar volgens mij hartstikke open voor.’

NK: ‘Wat mij betreft ligt de oproep aan lezers in diezelfde lijn: zoek verbinding en breid deze uit. Het gaat daarbij over verbinding met collega’s, met andere professionals, met onderzoekers én met VHZ-online. Juist door extra connecties te creëren, worden we sterker als veld. En kunnen we het leven steeds beter maken voor iedereen met een auditieve beperking of TOS.’ 

Biografie

Marike Kempen 
Hoofdredacteur van VHZ-online sinds september 2024. Logopedist bij VierTaal. Richtte zich als logopediewetenschapper bij Auris en Universiteit Utrecht op woordenschat en TOS. Biedt via Kwalitaal taalworkshops aan professionals in de educatieve sector. Haar missie: wetenschap toegankelijk maken en verbinden met praktijk- en ervaringskennis. 

Marjan Bruins 
Voormalig hoofdredacteur van VHZ – van 1993 tot juni 2024. Gaf mede vorm aan de digitale doorstart in 2016-2017. Werkte daarnaast bij de Koninklijke Auris Groep als directeur Onderzoek en Ontwikkeling, beleidsadviseur en klachtenfunctionaris. Initiatiefnemer van congres TaalStaal. Zet zich in voor toegankelijke, wetenschappelijk onderbouwde verdieping met oog voor de mens. 

Natasja Kroon  
Voorzitter van Partners in Verstaan, bestuurder van Stichting VierTaal en bestuurslid van Siméa. Zet zich in voor sterk en inclusief onderwijs.

Jens Middel 
Tekstschrijver en eindredacteur (www.bureaumiddel.nl). Verdiept zich al jaren in doofheid, slechthorendheid en TOS. Hij werkte onder meer mee aan het boek Hier zijn wij! (over de dovengemeenschap in Nederland) en diverse publicaties van Deelkracht, waaronder een cursusboek voor ouders van kinderen met TOS (in ontwikkeling).