De start op de basisschool is een spannende stap, zeker voor kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS). In het project TOZ voor TOS zochten onderzoekers uit hoe ze de overgang van behandelgroep naar school kunnen vergemakkelijken. De onderzoekers interviewden ouders en namen enquêtes af onder zorg- en onderwijsprofessionals. Op basis van de resultaten maakten ze in samenwerking met professionals en ouders De Schoolreis, een digitale routekaart om ouders te begeleiden in de overgang van behandelgroep naar school.
Foto: Pixabay
De digitale routekaart De Schoolreis is gericht op het begeleiden van ouders in de overgang van behandelgroep naar school. Op de website met de digitale routekaart kunnen ouders drie routes volgen:
Ouders zien zo welke mogelijke types onderwijs er zijn en wat elk type onderwijs inhoudt (zie figuur 1).
Figuur 1: Digitale routekaart De Schoolreis
In elke route krijgen ouders vervolgens informatie over:
De Schoolreis wordt onder de aandacht gebracht bij ouders via oudervereniging FOSS, oudervereniging Balans en AllesoverTOS.nl. De routekaart is ook gedeeld met behandelaars van TOS-behandelgroepen. Zij ondersteunen ouders en kinderen bij de overgang van behandelgroep naar school en kunnen ouders op deze Schoolreis wijzen (en zelf ook meer zicht krijgen op de transitie). Ten slotte is de routekaart in onderwijsland gedeeld via Siméa en de onderwijsprofessionals die bij de enquête hun e-mailadres hebben achtergelaten. Ook worden de PO-raad en remedial teacher-organisaties hierover geïnformeerd.
Ben je benieuwd naar De Schoolreis? Bezoek dan de website: Tos op weg naar school (deelkracht.nl)
Kinderen met (een vermoeden van) TOS kunnen in Nederland groepsbehandeling krijgen bij de ZG-organisaties NSDSK, Auris, Kentalis, Pento, Libra of Adelante. In TOS-behandelgroepen krijgen kinderen twee à drie dagen in de week groepsbehandeling van pedagogisch behandelaars en logopedisten, gericht op het verbeteren van de taal en communicatie van het kind.
|
Als de kinderen de basisschoolleeftijd bereiken, is het afhankelijk van de aard en ernst van de problematiek naar welke school de kinderen gaan. De meeste kinderen gaan naar het reguliere onderwijs. Sommige kinderen gaan naar speciaal onderwijs, zoals een cluster 4-school (gericht op gedragsproblemen) of het Speciaal Basisonderwijs. Op deze scholen en in het reguliere onderwijs kunnen kinderen extra begeleiding voor hun TOS krijgen in de vorm van arrangementen. Een kleiner deel van de kinderen gaat naar speciale scholen gericht op TOS (cluster 2-scholen) van Kentalis, Auris, Viertaal of Vitus Zuid. |
Het project TOZ voor TOS heeft geleid naar De Schoolreis. Om daar te komen is eerst in een onderzoeksproject in kaart gebracht wat volgens ouders en professionals in zorg en onderwijs de knelpunten, behoeftes en goede praktijken zijn in de overgang van de behandelgroepen TOS naar het onderwijs. Het onderzoek kende vier fasen (zie figuur 2).
Figuur 2: Tijdslijn onderzoeksactiviteiten project TOZ voor TOS in Fase I-IV
Fase I: poll onder ouders
Er is een poll met stellingen uitgezet onder vijftig ouders van kinderen met (een vermoeden van) TOS die op de behandelgroep hebben gezeten. Over het algemeen reageerde een groot deel van de ouders positief op de stellingen. Er was bijvoorbeeld hoge tevredenheid over de informatie vanuit de behandelgroep en de afstemming tussen de behandelgroep en school. Er kwam echter ook naar voren dat het voor ouders niet helemaal duidelijk was aan wie ze vragen kunnen stellen over de transitie en welke stappen ze op welk moment moeten zetten.
Fase II: ouderinterviews en enquêtes onder professionals
We hebben 25 ouders geïnterviewd over hun ervaringen in de overgang van de behandelgroep naar school. Daarnaast hebben we twee vragenlijsten verspreid onder professionals in zorg en onderwijs. Deze vragenlijsten zijn ingevuld door 93 zorgprofessionals en 82 onderwijsprofessionals. De onderwijsprofessionals kwamen zowel uit het regulier (n = 51) als uit het speciaal onderwijs (n = 31).
Ouders waren blij met de manier waarop de behandelgroep ze ondersteunde
Over het algemeen waren ouders op een aantal punten tevreden over de start van de transitie. Zo waren ze blij met de manier waarop de behandelgroep ze ondersteunde. Ook merkten ze dat de overgang soepel verloopt als de communicatie tussen alle partijen (zorg, onderwijs en ouders) goed is. Toch zagen ouders ook punten van verbetering. Zo wensten ze dat ze beter hadden geweten welke stappen er ondernomen moesten worden in de transitie en welke instanties bij de transitie betrokken zijn.
Zorg- en onderwijsprofessionals bevestigden de onduidelijkheid in de te nemen stappen in het transitieproces. Hoewel zorgprofessionals over het algemeen weten welke instanties betrokken zijn bij de overgang, gaven ze aan dat de instanties niet altijd op dezelfde manier werken. Daarnaast hebben de instanties vaak lange wachttijden voordat de eventuele ondersteuningsaanvraag in gang gezet kan worden.
Door alle betrokken partijen is de behoefte/wens uitgesproken om tijdens de transitie de communicatie te versoepelen en te verbeteren. Direct contact tussen ouders, behandelgroep en school om de benodigde ondersteuning op school te bespreken werd ervaren als een factor die de overgang had vergemakkelijkt. Was dit contact er niet, dan werd dit door ouders gemist.
De infographic geeft een ideale overgang van behandelgroep naar school weer
Voor ouders was het wennen dat de informatieoverdracht na de start op school anders verloopt dan op de behandelgroep. Leerkrachten hebben over het algemeen minder tijd voor individuele terugkoppeling naar de ouders vergeleken met de behandelgroep. Een ander belangrijk punt was dat er in het (reguliere) onderwijs niet altijd voldoende kennis is over TOS. Dit belemmert de ontwikkeling van het kind met TOS.
Op basis van fase I en fase II is door de projectgroep een infographic ontwikkeld waarin belangrijke stappen in het transitieproces zijn uitgelicht (zie figuur 3). Bij elke stap is weergegeven hoe die stap er idealiter uit zou zien voor een soepele overgang van behandelgroep naar school. Er waren ook drie ideeën voor concrete productontwikkeling naar voren gekomen vanuit fase II: een routekaart om stappen inzichtelijk te maken, een checklist met informatie en vragen die men kan stellen en een voorbeeldvideo voor het samen opstellen van een ontwikkelingsperspectiefplan.
Figuur 3: Van behandelgroep naar school – belangrijke stappen in het transitieproces
Fase III: focusgroepen
De infographic vormde de basis voor een gesprek over hoe we het transitieproces kunnen verbeteren. Om verder te onderzoeken hoe deze stappen uitgewerkt kunnen worden tot een product, zijn twee focusgroepen gehouden. Deelnemers aan deze groepen waren ouders, zorgprofessionals en onderwijsprofessionals. We vroegen deelnemers of zij nog iets misten in de infographic, welke ideeën zij hadden om de transitie te versoepelen en welk idee zij zouden kiezen voor productontwikkeling. Deelnemers vonden de opgehaalde informatie compleet en goed weergegeven in de infographic. Op basis van de focusgroepen kwam naar voren dat er in de transitie sprake moet zijn van:
Deze punten hangen met elkaar samen: wanneer ouders voldoende informatie krijgen en er goede communicatie is, zullen hun verwachtingen ook kunnen worden bijgesteld. De focusgroepleden zagen het meest in het ontwikkelen van een routekaart en checklists voor ouders.
Fase IV: Productontwikkeling en implementatie van De Schoolreis
Op basis van de uitkomsten van de focusgroepen is besloten om een digitale routekaart te ontwikkelen die ouders helpt in de overgang van de behandelgroep naar de basisschool. Ouders worden zo geïnformeerd over de verschillende opties, fases en mogelijke routes in het transitieproces. Dit draagt bij aan de informatievoorziening en verwachtingsmanagement bij ouders. De routekaart is ontwikkeld door de projectgroep, in samenwerking met professionals in zorg en onderwijs en ervaringsdeskundige ouders. Deze routekaart is uiteindelijk gepubliceerd onder de naam: 'De Schoolreis: Van behandelgroep naar onderwijs voor kinderen met TOS'.
Wil je meer lezen over de verschillende fasen in het onderzoek, bekijk dan de eindrapportage op de projectpagina Eindrapportage-Onderzoek-TOZ-voor-TOS_20231201-1.pdf (deelkracht.nl).
Het project TOZ voor TOS werd gefinancierd door ZonMw (subsidienummer 637003001) en is uitgevoerd in samenwerking met Deelkracht.
Duinmeijer, I., Hakvoort, B., Stevens, A., Scheper, A., Zwitserlood, M., Peet, S., Bliekendaal, W., Janssen, L., Vegter, C., Zoons, M. & Close, R. (2020). Meerjarig onderzoek naar TOS-kinderen: de stap van peuter naar kleuter, VHZ-online. Meerjarig onderzoek naar kinderen met TOS: de stap van peuter naar kleuter – VHZ Online (vhz-online.nl)
Jamieson, J., Poon, B., Zaidman-Zalt, A., Curle, D., Norman, N. & Simmons, N. (2014). Working together for smooth transitions: The move from early intervention to kindergarten for children who are deaf or hard of hearing in BC, their families, and teachers. Eindrapport onderzoeksproject, (gepubliceerd via de website van UCB en gedownload in 2022). https://canadacommons.ca/artifacts/2200852/working-together-for-smooth-transitions/2957214/
Ten Hove, E. (2018). Van Zorg naar Onderwijs: Een positieve customer experience binnen de Koninklijke Auris Groep. Ongepubliceerde masterscriptie Business School Nederland.
