Leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften ervaren positieve sociale gevolgen wanneer ze deelnemen aan het reguliere onderwijs. Zij ervaren een hogere mate van sociale inclusie dan leerlingen in het speciaal onderwijs, maken meer vrienden en lijken minder eenzaam te zijn. Het onderzoek van gedragseconoom Jana Vyrastekova van de Radboud Universiteit is op 28 april 2021 gepubliceerd in PLOS ONE.
Voorgaande studies suggereerden dat leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften (SEN) op reguliere scholen minder interacties zouden hebben en minder populair zouden zijn dan leeftijdsgenoten zonder extra ondersteuningsbehoeften. Echter toont nieuw onderzoek, waarin het perspectief van de leerling centraal staat, aan dat de sociale inclusie als sterker wordt ervaren door SEN-leerlingen op reguliere scholen dan SEN-leerlingen op speciale scholen.
In het verleden werd vaak het argument aangevoerd dat SEN-leerlingen naar gespecialiseerde scholen moeten gaan om leeftijdsgenootjes te ontmoeten waarbij ze aansluiting kunnen vinden. Deze conclusie zou zijn gebaseerd op het tellen van hoeveel sociale interacties leerlingen in de loop van de dag hebben of door de leerlingen te vragen om hun vijf beste vrienden te noemen. ‘Die aanpak benadrukt verschillen tussen leerlingen met verschillende behoeften en laat buiten beschouwing hoe ieder kind zijn of haar sociale situatie ervaart', legt Vyrastekova uit.
Voor dit nieuwe onderzoek werd aan ouders van SEN-leerlingen gevraagd hoe ze de inclusie van hun kinderen op school zouden beoordelen. De ouders gaven ook informatie over waar hun kinderen vrienden maken en hoe eenzaam ze lijken te zijn, zowel op school als thuis. Vyrastekova: ‘Waar eerder onderzoek meer weg had van appels met peren vergelijken, of leerlingen met en zonder extra ondersteuningsbehoeften, vergelijken we nu appels met appels. Het geeft ons een beter beeld van de voordelen die reguliere scholen hebben voor SEN-leerlingen.'
53% van de ouders met SEN-leerlingen op speciale scholen dacht dat hun kind op school minder eenzaam was dan thuis. Bij de kinderen op reguliere scholen dacht 69% van de ouders dat ze op school minder eenzaam waren dan thuis. Kinderen op reguliere scholen hadden ook vaak veel meer vrienden op school: op speciale scholen had 45% van de kinderen meer dan één vriend(in), en op reguliere scholen had 65% van de SEN-leerlingen meer dan één vriend(in).
En, niet onbelangrijk, er was ook een veel grotere kans dat deze vrienden in dezelfde buurt woonden: in 45,7% van de gevallen, tegenover 14,7% voor de leerlingen op speciale scholen. Speciale scholen zijn immers vaak verder weg van de buurt waar de kinderen wonen, waardoor het lastiger kan zijn om deze vriendschappen buiten school te ontwikkelen.
In 2014 werd in Nederland de Wet Passend Onderwijs geïntroduceerd, met als doelstelling om de kloof tussen regulier en speciaal onderwijs te dichten. De bedoeling was te zorgen dat leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften de ondersteuning die ze nodig hebben zouden krijgen, en dat reguliere scholen de mogelijkheid zouden hebben om die ondersteuning te organiseren. Maar volgens onderzoeken is de opname van leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften in het regulier onderwijs niet significant toegenomen.
'Ouders, scholen en organisaties hebben wellicht twijfels over de stappen richting inclusie, omdat uit onderzoek is gebleken dat dit niet goed is voor de leerlingen. Daarentegen tonen deze nieuwe publicatie en anderen, aan dat inclusie veel grotere voordelen heeft dan vaak wordt aangenomen - zowel voor SEN-leerlingen als andere leerlingen,' voegt Vyrastekova toe.
Voor deze studie vroeg Vyrastekova ouders naar de waargenomen inclusie van hun kinderen. De studie hield rekening met ouders die misschien hun eigen hoop op hun kinderen projecteerden. In toekomstige studies wil Vyrastekova dezelfde vragen over inclusie ook aan kinderen zelf stellen. 'Dit helpt ons om een nog helderder beeld te krijgen, en dat zou ons dan weer kunnen helpen om te begrijpen welke strategieën we toe kunnen passen, zodat alle kinderen sociale inclusie ervaren en naar een school in hun eigen woonwijk kunnen gaan.'
Er zijn in dit onderzoek 138 leerlingen geïncludeerd, waarvan er 70 in het reguliere onderwijs zaten en 68 op een school voor speciaal onderwijs. De leerlingen waren tijdens het onderzoek gemiddeld 11,6 jaar oud (+/- 3,9). Aan de ouders van deze leerlingen zijn via de patiëntenplatforms https://www.patientenfederatie.nl en http://www.platformggz.nl/lpggz vragen gesteld. De auteur geeft aan dat ze daarmee een groep ouders heeft benaderd die op zoek waren naar informatie en dat de groep dus niet representatief is voor alle leerlingen met een onderwijsbehoefte.
Van de 138 leerlingen waren in ieder geval 10 slechthorende kinderen/jongeren. Het is niet duidelijk of er in de groep kinderen met 'andere' handicaps (50) of de groepen met cognitieve beperkingen (29) ook leerlingen met een TOS bevonden.
Bijzonder aan dit onderzoek is dat er niet alleen gekeken is of leerlingen op de reguliere school vrienden hebben of zich eenzaam voelen, maar ook of leerlingen het in het speciaal onderwijs beter doen. Hoewel het lijkt of de leerlingen het op de school voor speciaal onderwijs minder goed doen qua sociale inclusie, ligt de oorzaak volgens de auteur vooral aan de inclusieve cultuur van de school zelf. Dit geldt én voor de reguliere én voor de speciale scholen.
Het artikel is in het Engels te lezen bij PLOS ONE.
De auteur Jana Vyrastekova is voor vragen te bereiken via j.vyrastekova@fm.ru.nl
De informatie van dit item is afkomstig van de website van de Radboud Universiteit Nijmegen
Een interview met Jana Vyrastekova uit 2018 over sociale ontwikkeling en inclusie is te vinden bij de faculteit van managementwetenschappen.
